Op zo'n beetje de één na laatste dag van ons verblijf in Lublin deden we het voormalige concentratie en vernietigingskamp Majdanek aan.
Ik had door de jaren heen behoorlijk veel over kampen als Sobibor, Treblinka en Auschwitz gelezen en wilde er nu wel eens eentje van dichtbij bekijken. Majdanek lag op net aan een paar kilometer buiten de stad en over dit kamp wist ik trouwens ook nog niet zo veel.
De overblijfselen van het kamp bestond uit voornamelijk een serie oude barakken, een centraal gelegen plein en een crematorium. Deze laatste was kennelijk vanaf de grond af opnieuw opgebouwd en er stond, ik zou bijna schrijven natuurlijk, ook een verroest hek omheen. Enne wachttorens, die stonden er ook. Nou ja,.. eigenlijk stond alles er wat je volgens de geschiedenisboekjes zou verwachtten. Je kent ze wel die bekende afbeeldingen, wat dat betreft lijken na jaren van verval alle kampen op elkaar. En misschien juist wel hierom maakte het gigantische stenen hoofdmonument waarin ik dacht de naam van het kamp te herkennen nog wel de meeste indruk op mij. En in het voorlichtingscentrum aangekomen kon natuurlijk ook ik het niet nalaten nog snel even een souvenir in de vorm van een boek over dit kamp te scoren. Zo'n typisch toeristending met de pakkende titel 'Majdanek', veel vage zwart-wit foto's en met lekker veel Russisch erin.
Wat mij bij dit soort van tentoonstellingen altijd tegen de borst stuitte en eigenlijk nog steeds doet is de vanzelfsprekendheid waarmee ieder feit dat bijdraagt aan de horror klakkeloos voor waar wordt aangenomen. De aantallen slachtoffers zijn altijd astronomisch hoog en de ene wreedheid wordt nog gruwelijker voorgesteld dan de andere. Als het gaat om het beschrijven van menselijk leed lijkt het wel of er geen enkele overdrijving wordt geschuwd. Hoe gruwelijker het verhaal des te meer de toeristen rillen en.. smullen. Alsof iedereen ervan doordrongen móet worden dat ongeacht type kamp deze allemaal met de gruwelen van willekeurige vervolging en vernietiging vereenzelvigd kunnen worden. Alsof er geen allerlei vaag crimineel tuig in een kamp zou mogen worden opgesloten of uit de weg zou mogen worden geruimd.
Nou niet meteen gaan lopen gillen dat ik een gore vieze Holocaust ontkenner ben want dat doe ik helemaal niet. Waar het mij om gaat is dat als er in die tijd gesproken werd over de slachtoffers van die kampen het altijd bijna uitsluitend Joden betrof en dit maakte op mij een bijna schaamteloze indruk. Alsof zij het alleenrecht op het lijden hadden! Het leek wel of het aantal niet-Joden zoals homosexuelen, intellectuelen of gewoon tegenstanders van het Nazi regime dat werd vermoord er helemaal niet toe deed!
Werd je in de jaren tachtig bijna vervolgd als je stelde dat het aantal slachtoffers in dit kamp bij lange na geen 300.000 kán bedragen en dat het getal van één miljoen schromelijk overdreven was. Rond 2005 bleek na nieuw en grondig onderzoek toch echt dat het totaal aantal doden ongeveer 78.000 bedraagt, waarvan ongeveer 59.000 Joden. En dit is wel een verschil van minimaal honderden duizenden slachtoffers! Tja en dan kán het aan mij liggen, maar dan krijg ik van de bij die andere kampen genoemde cijfers toch een beetje rare smaak in mijn mond. Van de hele geschiedschrijving over die tijd trouwens maar dit terzijde...
Aan het eind van deze dag hoorden we allerlei vage geruchten over een, hemelsbreed zo'n dikke 500 kilometer van ons verwijderd, geplofte Russische kerncentrale.
Toen we een dag later erin slaagden een telefoontje met onze vrienden in Warschau te plegen bleek dat die kerncentrale in Tsjernobyl al een dag of drie eerder de lucht in was gegaan en dat de situatie toch wel ernstig was. Ik kon op dat moment erg moeilijk inschatten wat mijn vrienden en kennisen ervan vonden maar kreeg wel door dat wat er in de media werd gemeld niet echt veel indruk maakte. Ik herinner me dat men veel meer waarde hechtte aan buitenlandse radiozenders. Deze hadden het over een radioactieve wolk die kennelijk onze richting op kwam, ofschoon niemand leek te weten over hoeveel radioactiviteit het nu precies ging. Wel werd geadviseerd de koeien op stal te zetten en van bevriende artsen hoorde we dat kinderen en zwangere vrouwen Plyn Lugola (Lugol's iodine) te drinken kregen. Eigenlijk wist helemaal niemand wat er precies aan de hand was en wat de eventuele gevolgen van deze ramp zouden kunnen zijn en ik bemerkte dat er misschien wel daarom steeds meer grapjes over de naderende radioactieve wolk werd gemaakt. Iets over dat licht geven in het donker best handig was als de electriciteit wéér eens uitviel... Gedurende onze terugreis naar Warschau op, ik dacht 30 april, trakteerde moeder natuur ons op een fikse regenbui waarvan ik maar hoopte dat deze niet al te veel radioactieve rotzooi zou bevatten en met een beetje geluk zelfs nog wat van dat spul zou wegspoelen. Of en hoeveel wij licht gaven weet ik niet. We werden weliswaar een paar dagen later op de terugweg bij de grensovergang Helmstedt-Marienborn met geigertellers gecontroleerd maar volgens het commentaar van de grensbeambten was de straling minimaal. We konden zo doorrijden...
Afijn, terug in Nowy Dwor Mazowiecki wachtte mij een grootse verassing in de vorm van het in Warschau bijwonen van de jaarlijkse één mei parade! Het bleek dat bijna iedereen op deze dag in Polen vrij was om zodoende de talloze parades die overal in het land werden gehouden bij te kunnen wonen. Het moest dus wel, zo dacht ik, een groots spektakel gaan worden. Misschien hielden ze wel net zo'n parade als op het Rode Plein in Moskou! Je weet wel met talloze marcherende soldaten, rijendik langsrijdende tanks en laag overvliegende gevechtsvliegtuigen en zo...
Nou het was even slikken. Groots was inderdaad dat zoveel mensen op zo'n mooie dag vrij hadden. Alleen leken ze er niet allemaal op uit om de parade te gaan bijwonen.
Sterker, in Warschau liepen maar een paar handjesvol lui met vlaggen en (natuurlijk) stonden langs de route hier en daar ook een paar verdekt opgestelde Militia busjes die de hele zaak in de gaten moesten houden.
Ik zag die busjes wel maar wist natuurlijk niet dat ze vanuit die busjes allerlei lui die braaf in de demonstratie meeliepen fotografeerden. Dat merkte ik toen ik ervoor ging staan, of ik even opzij wilde werd mij vriendelijk doch dringend verzocht... Niks geen tanks en het gebrul van laag overvliegende straalvliegtuigen dus. Wel af en toe een overvliegende Militia helicopter. En natuurlijk één of andere vent die vanaf een podium de productiecijfers van verleden jaar oplepelde: die van Ursus tractoren lag op schema begreep ik...
Gelukkig was ter afsluiting van deze hete dag het stof voldoende aanleiding deze weg te spoelen! En zodoende vierden wij met z'n allen toch nog een beetje de eerste mei!