Dit jaar is het op een paar weken na dertig jaar geleden dat ik, in 1986, voor de eerste maal naar Polen reisde. Een reis die mij destijds meer dan 24 uur tijd kostte en waarvoor ik drie landsgrenzen moest passeren.
Ik schat dat ik in deze dertig jaar ruim 70 maal de trip naar pittoresk Nowy Dwor Mazowiecki en terug naar Nederland heb gemaakt. Lief en ik hebben de 'muur' zien vallen en Polen zien moderniseren. De eerste pak em weg tien jaar ging dit langzaam maar vanaf 2000 kwam de vaart er goed in.
Het eerst waren de veranderingen in de grotere steden zichtbaar maar later ook in de plattelands dorpjes. Op de weg merkten wij dat de oude 92, de route vanaf de Poolse grens tot aan Warschau, geleidelijk door stukken van de nieuw aan te leggen A2 werd vervangen. Zodoende reden we in Polen steeds vaker op stukken autosnelweg en dat schoot natuurlijk lekker op.
Het uit de tijd van Ome Dolf stammende traject van Berlijn naar Frankfurt Oder (A12) en de hagelnieuwe Poolse A2 werden in 2014 tot 'snelweg van de vrijheid' omgedoopt. Het eerst was de A2 aan de beurt. Deze werd in juni van dat jaar door de toenmalige President van Polen, Komorowski als Autostrada Wolnosci
gedoopt. Duitsland volgde enkele maanden later door in oktober de
A12 als Autobahn der Freiheit
te dopen. Helemaal gereed was die A12 toen trouwens nog niet. Tot aan midden 2015 is er nog aan deze autoweg geknutseld. En helemaal af zijn we ook niet van onze oude vertrouwde 92. Deze bestaat nog steeds en kruist op een aantal plekken de nieuwe A12 maar daarop is het nu natuurlijk veel minder druk. Vreemd toch, hoe een stuk asfalt je zo aan het hart kan gaan als we hem op een steenworp afstand van de A2, waarover we nu rustig 160 kilometertje per uur zoeven, zien liggen...
De snelheid zit er dus goed in. Dit betekent echter niet dat we net zoals vroeghur van plaats aan plaats racen. Sinds Eli eind 2014 een paar weken gestrekt heeft gelegen neemt ie op de heenweg met lief, net na het passeren van de Poolse grens, een hotelletje. Kost geen spreekwoordelijke drol en het is een leuke onderbreking. Op de één of ander manier loopt de heenreis namelijk altijd vertraging op. Vroeghur vanwege (het geknutsel aan) de Poolse wegen maar dit is sinds het gereed komen van de A2 in 2012, net op tijd vóór het Europees kampioenschap voetbal trouwens, nauwelijks meer het geval. Tenminste, als bij de tol punten voldoende poortjes open zijn. We hebben wel eens bijna een vol uur bij zo'n kreng ouderwets in de rij gestaan. Nee, de laatste jaren wordt de vertraging veroorzaakt door files in Duitsland als gevolg van ongelukken of bouwwerkzaamheden. En ondanks dat de terugreis naar Nederland altijd redelijk soepeltjes verliep, zo tussen de 11 en 12 uur, besloten we bij aankomst in Nederland in december 2015 in het vervolg ook op de terugreis ergens te overnachten. 12 Uur aan één stuk karren wordt Eli gewoon te gortig. Logisch, want jong en dynamisch is ie al lang niet meer...
Afijn, ditmaal besloten lief en ik de Paas in Polen vooraf te laten gaan met een overnachting in een hotelletje in Zbąszyń. Een klein stadje, zo'n 90 kilometertjes over de Poolse grens. We hadden al eerder in dat stadje in een ander hotel overnacht en ik kan zeggen dat dit, zonder reclame te willen maken, erg goed is bevallen. Ditmaal streken we neer in hotel Navigator. Dit is redelijk nieuw, ligt aan een pracht van een meer en is voorzien van allerlei gemakken zoals sauna en zwembad!
Helaas hadden we bij Hannover wegens onduidelijke redenen (weer eens) uren in de rij gestaan en kwamen we dus veel later dan gepland bij het hotel aan en bleef het noodgedwongen die avond bij een goede maaltijd en een koele versnapering. De volgende ochtend echter was er genoeg tijd voor een frisse duik alvorens we onze reis vervolgden. En dat allemaal voor een prijs waar je in Fürstenwalde (Spree), zo bleek op de terugreis, nog niet eens een overnachting voor hebt...
Pasen verliep eigenlijk net zoals zoveel jaren hiervoor en is in een paar woorden samen te vatten: familie, eten en drank. Oh, ja en 'veel'... Eli heeft toch al jaren niet meer de uitstraling van een Adonis dus echt op de pondjes letten hoeft ie niet. We hebben de rest van de week nog wat oude kennissen opgezocht, we hadden hen al meer dan 15 jaar niet meer gezien, en ook nog wat familie blij gemaakt. Tjsa, en dan is de week snel om. Of eigenlijk de 6 dagen want de 30e maart reisden lief en ik af naar het Oost Duitse Fürstenwalde. Eli wilde nu echt eens een keertje een kijkje nemen in dat vreemde, bijna magisch aandoende gebied, ergens achter een oud benzine stationnetje aan de Duitse Autobahn der Freiheit
.
Waarom uitgerekend hier vraag je me?
Ik heb altijd gedacht dat dit benzinestationnetje een DDR ontwerp was. Echt goed kon ik het destijds nooit echt zien maar ik meen dat er destijds een paar oude Minol benzine pompjes stonden. Stoppen deed ik daar in de DDR tijd namelijk niet, vraag me niet waarom, maar ik wilde altijd zo snel mogelijk door. Alleen de allereerste keer dat ik die route reed, in april 1986, heb ik de afslag genomen. Dat was min of meer per ongeluk en ik strandde al meteen bij het einde van de afrit. Doorgaans stonden er wachttorens bij een afrit, bij deze niet. Logisch want je reed na de afrit een groot plein op met een joekel van een barak o.i.d. In ieder geval werd Eli door een grenswachtachtig type direct richting oprit gedirigeerd. Goed zien kon ik het destijds allemaal in het donker niet en eigenlijk hoefde ik ook toen niet zo veel meer te zien.
Een aantal jaren na 'die wende' was het benzinestationnetje nog steeds in bedrijf maar een paar jaar later was het leeg en leek het gedoemd te vervallen. Om uiteindelijk net zoals zoveel andere markante punten in het Oost Duitse landschap, te worden gesloopt. Tot het plots een tiental jaren geleden bleek te worden gerestaureerd! Sindsdien heb ik meerdere malen vanuit de auto een foto van dit stationnetje gemaakt. Toen ik het wilde bezoeken kon het namelijk niet meer. Het verlaten benzine stationnetje staat bij een af en oprit maar stoppen kun je er niet, het is een monument. Vandaar dus de keuze van deze stop voor Fürstenwalde. Eigenlijk heb je ook niet zo veel keuze want zoveel stadjes liggen er niet langs die route...
We hadden via internet gereserveerd bij een hotel (Kaiserhof) dat in de oude stadskern van Fürstenwalde ligt en we hebben na aankomst een genoeglijk aantal uurtjes gewandeld. We hebben de Domkerk Sint Maria en het Fürstenwalde museum bezocht en in deze laatste was veel over de lokale geschiedenis te halen. Zo bleek mijn stationnetje al in 1936 te zijn gebouwd. Zo 'NS-Diktatur', zoals zij daar het nazisme noemen, als maar mogelijk is, dus! Het model wordt 'type Fürstenwalde' genoemd en in Duitsland en het westen van Polen blijken meer van dergelijke vormgegeven bouwseltjes te staan, zo bleek.
Bei da wee, het lijkt wel of men daar het woord 'fascist', 'nazi' of 'communist' nauwelijks in de mond durft te nemen. In het museum belicht men als vreemdsoortige uiting van politiek correctheid liever de begrippen 'demokratie' en 'diktatur'. En misschien is dit ook niet zo vreemd, bedacht ik mezelf.
Veel om trots over te zijn heeft men namelijk niet. Zelfs niet de over de 'bevrijding' in 1945 van diezelfde 'NS-Diktatur'. Deze mondde eerst uit in massale bombardementen op het stadje en daarna in de bestorming door Russische stoottroepen die vervolgens moordend, verkrachtend en plunderend door het stadje trokken. Van het stadje bleef nauwelijks iets over. Tijdens de DDR tijd werd het stadje gedeeltelijk opgebouwd en werd door het gestationeerde Russische garnizoen de ene na de andere gedenksteen voor de 'bevrijders' opgericht waarbij men wederom netjes in de houding mocht staan.
Wat betreft vertier is er in het stadje niet veel te doen. Je merkt het aan de groepjes hangjeugd op straat. Oké, natuurlijk wij waren hier op een doordeweekse woensdag na Pasen, maar toch. In de zomer schijn je een boottochtje over de rivier de Spree te kunnen maken. En Berlijn ligt op een steenworp afstand (70 kilometer!) zo staat in toeristen folders te lezen, dat ook. De meeste restaurants zijn feitelijk niet meer dan pizzaria's of kebab tenten. Slechts één restaurant serveerde een echt Duitse hap, en dat ook nog eens voor een allerzins redelijk bedrag. 48 Euro, inclusief de nodige drank, zo stelden lief en ik tevreden vast. Betalen met je pinpas kun je er echter niet, het is cash wat de klok slaat. Zelfs het hotel accepteerde slechts een beperkt aantal credit-cards.
Wat op valt is dat de crisis in dat gebied behoorlijk heeft huis gehouden. Veel gebouwen maken de indruk na eerst te zijn opgeknapt nu weer te (gaan) vervallen. En dit geldt eigenlijk ook voor het hotel. Deze lijkt een beetje op z'n retour. In het stadje staat opvallend veel winkelruimte te huur of leeg maar wat echt tegen valt is de multi-cultuur die je op straat treft. Dat is aan de andere kant van de (Poolse) grens gelukkig wel anders, want verrijking kun je dit toch echt niet noemen! Onze indruk is dat ondanks dat de DDR tijd decennia achter ons ligt en het (jonge) mensen niets meer zegt het stadje nog steeds de treurnis hiervan uitademt. Op veel plaatsen staat nog de oude bewegwijzering. Veel verkeerslichten hangen aan van die typisch gebogen DDR palen. En als je jezelf van het centrum verwijderd kun je als je de hoek van de straat om gaat zomaar op zo'n straat met kasseien uit komen. Ook zie je in veel straten asfalt waar op plekken de kasseien eronder zichtbaar zijn. Verder ook veel DDR trottoirbanden en DDR waterputdeksels. Aan de rand van het stadje zagen we veel grijskleurige huizen met beschadigde muren, dichtgetimmerde bouwvallen en een Trabantje...
Ik heb medelijden met het stadje. Na zo lang te zijn onderdrukt lijkt er een nieuw tijdperk van lijden voor de inwoners ervan aan te breken. De bevolking is de afgelopen jaren in record tempo afgenomen en kennelijk wil de Merkel regering deze daling door de massale import van achterlijkheid keren. Er staat de inwoners (van dergelijke gebieden) dus nog heel wat te wachten!
Toch ben ik blij dat ik er geweest ben. Het stadje heeft een diepe indruk bij me achter gelaten waaraan ik elke keer, als ik voorbij het oude benzine stationnetje rij, zal denken!