Dolf stelde zich voor als NS treinbestuurder uit Den Haag die in zijn vrije tijd los ging op ouwe Philips meuk. Niet omdat hij die tijd heel bewust had meegemaakt maar meer omdat vaderlief er verknocht aan was geweest. De goede man was sinds een paar jaar overleden en tijdens het uitruimen van het ouderlijk huis waren verschillende audio apparaten die Dolf zich nog uit zijn jeugd herinnerde, netjes ingepakt in plastic, te voorschijn gekomen. De zorg waarmee deze waren ingepakt deed hem terugdenken aan al die genoeglijke uurtjes die ze tezamen hadden doorgebracht bij het luisteren naar 'plaatjes'. Zonder dat hij begreep waarover het ging, bij het afstellen van het pick-up element van de 22GA312 platenspeler.
Dolf was sinds toen bezig met het opkopen en fatsoeneren van ouwe Philips meuk die hij vervolgens weer verkocht. Niet om er iets aan te verdienen maar gewoon om 'het' in stand te houden. Omdat het oppoetsen en het repareren van kleine mankementen hem voldoening schonk en hem het gevoel gaf een apparaat in leven te hebben gehouden.
Over die knoppen waren wij zo uit, die krijgt iemand die zich inzet voor behoud van Nederlands Industrieel Erfgoed tegen verzendkosten thuis gestuurd!
Vinkje... (gezet... next!)
Zijn idee
Van de inbouw van een RIAA voorversterker in de 22GA312 platenspeler sprak me aan, temeer omdat Eli hiermee in een ver verleden ook bezig mee is geweest, en dus volgde er een intensieve meelwisseling waarin de ins en outs van het idee werden doorgenomen.
Even voor de nieuwsgierige kijkbuislezertjes, Eli heeft in de jaren tachtig (dat lees je als rond 1984) een oude Thorens platenspeler omgebouwd tot een uitvoering waarin een RIAA voorversterker (met omschakelbare ingangscapaciteit) en een externe snelheids regelaar (voor 33 en 45 toeren plaatjes) waren ondergebracht. Het ontwerp was verzwaard met cement en stond op speciale dempingsrubbers. Opvallend was dat de speler veel duidelijker klonk dan een paar andere platenspelers zonder voorversterker die ik in mijn bezit had. Nu wil ik niet als overdrijver, of zelfs als 'High Ender', overkomen maar een optimale koppeling tussen platenspeler opneem-element (de naald) en de voorversterker maakt bij Magneto Dynamische (MD) elementen nogal wat uit. Ik heb jarenlang met de vraag rondgelopen hoe een optimaal met de voorversterker gekoppeld keramisch element zou klinken... (bye bye MM en MC!)
Terug naar het idee van Dolf, er was in de behuizing van de 22GA312 voldoende ruimte om een compacte print te herbergen, wat betreft ruimte was er dus geen probleem, zo stelde hij. Voor de netvoeding was er ook al een oplossing. De stroomopname van (stereo) RIAA voorversterkers bedraagt doorgaans iets van 30 a 40 mA. En dat is dan inclusief spanningstabilisatie. Volgens Dolf was dat met gemak uit de transformator die de motor van de draaitafel aanstuurde af te nemen. Probleem was de hoogte van de voedingsspanning, deze was na stabilisatie net aan 10 Volt. Tsja en dat is wat betreft instelling van de actieve componenten in zo'n schakeling niet echt optimaal. De betere ruis- en vervormings-cijfers worden geleverd met schakelingen waarvan de voedingsspanning rond de 12 of zelfs 15 Volt liggen. Alle ontwerpen van de schakelingen die hij kende vielen hiermee af, met als gevolg dat Dolf vast zat, zo schreef hij mij.
Ow jeee...
Afijn je snapt natuurlijk dat zoveel leed Eli niet onberoerd liet, man... sympathie voor dobbernegers door linkse gutmenschen is er niks bij!., en verdomd als het niet waar is, na wat slapeloze nachten.... vroeg ik mezelf af: wat is er vaut aan oud?
Waarom zijn zovelen lyrisch over de bejaarde ontwerpen van Quad, Luxman, Bozak? Is dat niet vanwege de eenvoud? Het gebruik van kwaliteit componenten?..
Het begon te kriebelen, te jeuken.. waar ligt dat Philips ontwerp dat ik me herinner? Terug naar de eenvoud.., twee transistoren? Terug naar een ontwerp dat niet kapot kan en ook nooit kapot is gegaan getuige de afgeleide schakelingen in goedkope audio: want is het je wel eens opgevallen dat bepaalde goedkope audio verdomd goed klinkt? Wel eens afgevraagd waarom?
Wat nu als er een ontwerp voorhanden was dat draait op minimaal 9 Volt? Waarvan je de voedingsspanning op zou kunnen krikken tot, laten we zeggen 10,5 Volt? 11 Volt of zelfs hoger tot 18 Volt als je dat zou willen. Kortom, die wat betreft minimale voedingsspanning niet kritisch is. Een ontwerp uitgerust met metaalfilm weerstanden, MKS of MKP condensatoren... Met een paar moderne lage ruis transistoren?.. Op originele print, want dat heeft wel zijn charme volgens Dolf. Die dagen bezig is geweest de oude R6905 printen die ik hem met de twee draai-knopjes had toestuurd zodanig van oude componenten te ontdoen zodat het solderen van nieuwe onderdelen geen beschadigingen tot gevolg zou hebben...
Je begrijpt dat we eruit zijn. Volgens de laatste meel van Dolf passen de printen exact! En kan door toepassing van een ruisarme cermet instel-potentiometer (R8 = 250 Ω) de ruststroom en terugkoppeling van de voorversterkertrap perfect worden afgeregeld.
Tis alleen jammer dat ik zo weinig terughoor van Dolf... ehhh.. hallo (zou ie bezig zijn?)?
Nawoord
De ingangsspanning is vanaf de bruggelijkrichter afgetakt en wordt per kanaal mbv een 11V zener waar over een elco van 47uF en een 100nF metaalfilm condensator staan naar de R6905 printen gevoerd. Stroominstelling is experimenteel vastgesteld en ligt max. rond de 4mA per kanaal. Op de print is weerstand R12 vervallen.
De ingang en uitgangelco's (C1 en C5) zijn door Wima MKP 50V typen vervangen. Hierover staan 100nF metaalfilm condensatoren. Alle weerstanden zijn 1% metaalfilm typen. De elco's voor de voedingslijn (C2, C9) zijn als low esr, hoge temperatuur (105 ℃) typen uitgevoerd, Ook hierover staan 100nF metaalfilm condensatoren. Beide RIAA correctie condensatoren zijn als Styroflex 1% uitgevoerd. Alle overige condensatoren Siemens MKT (100V).
Door Dolf wordt geëxperimenteerd met de (ingangscapaciteit en ingangsweerstand) waarde van R1 gecombineerd met een parallel condensator.
Volgens opgave van Dolf, klinkt de platenspeler nu veel meer aanwezig, 'nadrukkelijk' schreef hij. Druk is hij met het afstemmen van het element op de ingangscapaciteit en ingangsweerstand. Met name de capaciteit heeft zijn aandacht. Hierin zit nogal wat klankmatige verschillen.
Goede reis, mijn beste!
Opvolging!
Op het Nederlandse forum van de MFBFreaks wordt deze oplossing breed uit gemeten en gebouwd!