Wie doet het nog? Fröbelen, zoals Trein-Man, afgekort tot T-M, het zelf noemt,.. met modeltreinen? Nou bij T-M zit dat er goed in! Zo bleek toen ik met hem aan de digitale praat raakte.
En dan wil ik natuurlijk weten hoe dat zo komt. Want laten we wel zijn, vaak zit zoiets, ik heb het dan over dat wat later uitgroeit tot een hobby, er op vroege leeftijd al in.
Zo ook bij T-M zo meelde hij. Als klein manneke ging hij met moeders regelmatig mee naar Sluiskil (onder Terneuzen) waar opa en oma woonden: Eerst met de trein, een groene Hondekop, naar Breda en toen met een rode Livrey van de 'Brabantsche Buurtspoorwegen en Autobusdiensten' verder.
Via België naar Sas van Gent langs het kanaal met die kleine huisjes onder aan de dijk naar Terneuzen. Aan de overkant van dat kanaal stond de Lazotte, een Italiaans bedrijf dat van steenkool cokes gas maakte. Heel Nederland stookte hier toen nog op. En opa werkte, net zoals veel anderen in die tijd, bij de Lazotte.
Waar hele grote brugkranen stonden die half boven het kanaal hingen, en zogenaamde Paardekop kranen met enorme grijpers. Vaak zag ik daar enorme erts treinen, afkomstig uit Antwerpen, de 'Minister Lely brug' oversteken.
Het begin
Aan die brug heeft T-M een bijzondere herinnering zo schreef hij. Op een dag wist moeders te regelen dat T-M met die brug eens mee mocht draaien. Nou, dat was het dus helemaal! Er kwam een grote boot langs die ook nog even op een hoorn blies...
Maar wat nog een veel grotere indruk tijdens die reizen maakte was een diesel locomotief. Groen met gele strepen en een soort patrijspoorten aan de zijkanten. De wanden van die locomotief trilden en het het ding maakte een dreigend bromgeluid! Vlak voordat deze de straat over stak om de brug over te gaan stapte er een mannetje uit in een blauw pak, met zware schoenen en een lederen pet op zijn hoofd. Met in zijn hand een houten stok met daaraan een rode vlag geknoopt met twee grote strikken die demonstratief omhoog werd
gehouden om het verkeer te waarschuwen. Eenmaal de locomotief de straat over was en net op de brug stond, stapte de man dan weer op de locomotief. Vervolgens leek het wel een eeuwigheid te duren voor alle wagons voorbij waren...
Kennelijk was dit de aanleiding maar echt kreeg T-M het jaren later pas goed te pakken toen hij op weg naar school een huis passeerde waarin hij in de voorkamer een hele scenery van modeltreintjes, met bergen, tunnels, verkeerslichten, bruggen, echt werkende seinen en zelfs een boot!.. ontwaarde. Het moet een koddig gezicht geweest zijn om T-M met zijn neus tegen het raam gedrukt naar binnen te zien gluren. De treinen leken op een soort dienstregeling te rijden, goederen verkeer afgewisseld met personenvervoer. Dat was natuurlijk ongelooflijk gaaf! Die mensen zullen wel gedacht hebben...
Aldus T-M.
Het duurde vervolgens nog een aantal jaren tot T-M met Sint Nicolaas een Jouef startset van een Franse locomotief met 3 goederen wagens in H0 schaal cadeau kreeg. Een groot ovaal van jawel: blikken rails op kartonnen bielsen... De goedheiligaard had tòch naar me geluisterd!
Deze ovale baan kwam na verloop van tijd op een knalgroen hoogglans geschilderde hardboard plaat terecht die precies op het trapgat boven de zoldertrap paste. Uitbreiding in de vorm van huisjes vond plaats dankzij de plaatselijke Gruijter supermarkt die wekelijks een zogenaamde 'Het Snoepje Van De Week', afgekort tot HSVDW, -actie hield. Je kunt het toeval noemen maar een tijdlang bestond HSVDW uit een serie kartonnen huisjes en gebouwtjes die op precies de goede schaal waren om bij de modeltrein-baan te gebruiken! Straten werden met knalrode verf op de plaat geschilderd. En omdat de Gruijter ook series plastic boompjes en figuren als HSVDW uitgaf stond de ovalen plaat niet lang hierna redelijk vol. Die trein heeft veel modelkilometers gemaakt, kan ik je garanderen, wat een pret was dat!
Omdat een paar jaar later de belangstelling naar andere dingen uitging werd de hele baan op die ovalen plaat uiteindelijk aan een schoolkameraad van de hand gedaan...
Op herhaling!
Toch kroop het bloed waar het eigenlijk niet gaan kon... en begon T-M jaren later aan een baanplan, 'Time-Saver' genaamd, dat jaren geleden door trein enthousiasteling John Whitby Allen was bedacht. 
Niks ovaaltje op een hardboard plaat... De tijden in modelbouwland zijn veranderd zo bleek toen Eli er eens een goegeltje op het Wilde Wijde Wep aan besteedde. Want ja, zoveel weet ik niet over modeltreinen en van mensen die hier warm voor lopen...
En dan blijkt dat het bouwen van treinmodellen en spoorbanen steeds geavanceerder en omvattender is geworden. Deze bestaan vandaag de dag uit compleet nagebootste modellandschappen en modelsteden, die ook nog eens computermatig bestuurd kunnen worden! Mocht je groot willen omdat size matters of juist klein willen omdat je klein behuisd bent: er zijn verschillende schalen, typen en merken ontwikkeld. Er is dus altijd wel van een passende modeltreinbaan te genieten!
Op de foto hierboven het overzicht van de huidige baan in opbouw van T-M. Een uitwerking in N spoor van het 'Time-Saver' ontwerp dat 60cm bij 120 cm meet. Een aantal huisjes zijn reeds geplaatst zo ook de rails. Die is geballasteerd (dat is grind tussen de bielzen storten wat daarna gefixeerd word met latexlijm. Deze lijm blijft na drogen elasties zodat de geluiddempende werking van de kurk-onderlaag beter behouden blijft.) met de sporen "verkant" gelegd. Net zoals in real-live zijn de buitenste sporen dus iets verhoogd.
licht T-M toe.
De bedoeling van het 'Time-Saver' ontwerp is om zo snel mogelijk vier wagons bij hun station te rangeren, waarbij de lokomotief een vaste snelheid heeft en daarbij drie standen kent: vooruit, stop en achteruit. Dit stelt ook weer de voorwaarde dat die lokomotief ook werkelijk in beide richtingen even snel rijdt bij vast ingestelde voedingspanning (throttle).Als lokomotief heb ik gekozen voor het Arnold model van een Duitse V100 welke aan weerszijden een automatische 'Simplex' koppeling heeft, en in beide richtingen exact dezelfde snelheid rijdt.
Natuurlijk zijn de spelregels niet strikt, je kunt ze zelf naar believen wijzigen. Wat wel vast moet staan, en dat is in dit ontwerp goed zichtbaar, is dat bij de plaatsing van wissels en ontkoppelaars de lengte van de sporen afhankelijk is van de te gebruiken wagons. Dus de lengte over buffers van de 4 wagons moet tevoren vastgesteld worden. Het hier getoonde ontwerp is terug geschaald en eenigszins uit het originele ontwerp van John Allen. Men hoeft trouwens om het spel te spelen niet per se een baan bouwen, je kunt het ook online spelen.
volgens de uitleg van T-M.
John Allen blijkt trouwens een vooraanstaand Railroader, zoals dit in het Engels heet, te zijn en heeft menig bijdrage aan de ontwikkeling van de modelbouw op het gebied van modeltreinen op zijn naam staan. Zo ontdekte ik na wat leeswerk. Man, er gaat zomaar een hele nieuwe wereld voor je open. Voor mij tenminste wel! Een wereld die behoorlijk leunt op electronica getuige het baanplan van T-M.
Details
Op de website van ene Canadese meneer Rob Paisley is een arsenaal aan schakelingen te vinden welke bruikbaar zijn voor de modelspoorder aldus T-M. De schakelingen die ik gebruik zijn daar allen (behalve de throttle, die komt uit de ELO maar die heb ik ook gewijzigd) gepubliceerd, hoewel ik ze niet helemaal precies heb nagebouwd om één en ander aan te passen aan mijn specifieke wensen.
In de boven getoonde middelste foto worden de wissels aangedreven met servo-motortjes aangestuurd door een Arduino. Deze is boven in deze foto, op experimenteerprint, te zien. De ringleiding gemaakt uit bruine en blauwe GEB draad dient als stroomverzorging naar de rails. Op zoveel mogelijk plaatsen zijn die draden met de rails verbonden om zoveel moglijk stroom doorvoer te garanderen. De raillasjes (of schoentjes) zijn hiervoor te onbetrouwbaar, helemaal als je de rails gaat verweren en be-roesten.
De seinen op het baantje (3 stuks semaforen ((en 2 lichtseinen die nog moeten komen voor de tunnelportalen)) worden aangestuurd met een zg CDU dat is een capacitor discharge unit. Het komt erop neer dat de beide spoelen van zo'n semafoor (zijnde een bistabiel relais) worden omgezet door een condensator met daarachter een transistor. Ipv 300 mA tot wel 1A gaat zo'n relais om met slechts een paar mA waarbij het risico tot doorbranden van de spoelen nagenoeg nihil word. Deze spoelen zijn in het baantje "ingegraven" (links).
De bijbehorende electronica van zo'n 3 weg sein heb ik op een proefboardje gebouwd (midden). Er staat ook een kolenmijn op het baantje waar ik een motortje in gefabriekt heb plus bijbehorende elektronica. Er is weliswaar een synchroon motor te koop van dezelfde fabrikant als die van het mijn gebouw-pakket maar ik vond het leuker om zelf wat te fabrieken met een motortje uit de rommeldoos plus zelfbedachte electronica. (rechts)
Die zelfbedachte electronica bestaat trouwens uit een timer en een pwm generator beide door T-M uit applicatie voorbeelden voor de NE555 gemaakt.
De bewaakte overweg langs het station bestaat uit een setje andreas kruizen met daarin led's. Aangezien het me tot op heden niet lukte om zelf zoiets kleins te fabrieken, heb ik hier gekozen voor een set van Viessmann. De activering van de led's heb ik zelf gemaakt mbv bezetspoor-detectie (ook te vinden op de site van Paisley). Zodra een stroomverbruiker op het geisoleerde railsegment komt voor het station word de schakeling actief, de leds gaan om beurten knipperen met zelfs na-gloeieffect!
Wat nog uitgewerkt gaat worden is een schakeling welke ervoor zorgt dat een pendeltrein automatiesch vanuit de tunnel (zie foto's) naar het station rijdt, daar netjes afremt en na een poosje netjes langzaam optrekt en de reis vervolgt naar de andere tunnelingang. Er is daarvoor het station al een reed-contact in het spoor gebouwd, in de tunnel komt nog een ir lichtsluis om ervoor te zorgen dat de trein steeds precies uit het zicht van de kijker stopt. De aanstuur elektronica kan op verschillende manieren
gemaakt worden, maar heb daar ondertussen een oplossing voor gevonden met een Arduino plus motorshield.
Aangezien de sporen op een vlakke plaat liggen en ik toch wat relief in het 'landschap' wil gaan we wat delen naast het spoor ophogen. Leerpunt hier is: als je dus naar beneden wilt, kun je de sporen beter op een dikke laag schuim plaat leggen, waardoor het mogelijk word later eronder door te 'graven'. Het landschap word omhooggewerkt met een mengseltje van gips, bruine acryl verf tot een smeerseltje verdunt met water en latex lijm. Deze 'blubber' wordt met een kwastje aangebracht op vliegengaas bedekt met verbandgaas o.i.d.. bij grote oppervlakken zit er nog konijnengaas onder. Deze constructie rust op paneeltjes in vorm uitgezaagd uit lauaanplaat (triplex) of golfkarton. De halfronde muur op mijn baantje bestaat uit Faller muurplaten gelijmd op golfkarton omdat dat gemakkelijk rond te zetten is. De tunnelportalen en keermuren zijn van polystyreenplaat wat ik heb nabehandelt met het gips-verf-water-latex mengseltje wat een behoorlijk goed effect geeft.
Achter het seinhuis heb ik met 'knitterfelsen' van Noch (dat is een stuk karton met daarop een rotsmotief) een rotswand gemaakt. Raar spul: je moet het samenvouwen tot een prop, goed in elkaar drukken en vervolgens weer uit elkaar trekken... Het resultaat is verbluffend! De begroening bestaat uit gekochte boompjes (Noch) maar ook zelfgemaakte dennen, sparren etc. Het gras (waar nog maar een heel klein stukje van te zien is) bestaat uit glasvezel 2mm ook van Noch. Het begrassen is een vak appart! Kan op verschillende manieren, o.a. elektrostatisch.
Aarde word gemaakt uit gedroogde koffie padjes. Voor de hele fijne begroening heb ik me een startset 'zeeschuim' van Noch aangeschaft.
Scenes
Ondanks dat de baan nog lang niet af is zijn er nu al een paar scenes zichtbaar zoals de 'Goederen begeleidingswagen die gereed wordt gemaakt voor vertrek' en die van een 'Kruier die zojuist een wagon heeft gelost'.
En zo fröbelt de modeltreinen enthousiasteling die mij een kijkje in zijn wereld heeft gegund verder. Totdat de baan af is... en er aan een volgende wordt begonnen...
Succes!
Foto van de 5941 (2010-05-08 sncb 5941 Saint Ghislain PFT-TSP.jpg) is geplaatst onder Creative Commons-licentie Naamsvermelding-Gelijk delen 3.0 Unported.
Foto van de SNCF BB92xx serie (DSC_1064a.jpg) is met toestemming van Laurent Petit (vapeurlau.fr) geplaatst.