Hoewel Philips al lang geleden is gestopt met de serie (Mengversterkers voor zelfbouw) zijn er in het wild nog wel van die eenheden te vinden. Er zijn echter ook hobbyisten met (heel) veel van die mengversterker eenheden. Soms op zolder en deze komen dan tot de ontdekking dat je daar nog steeds goed mee uit de voeten kunt. Maar dan? Ik heb veel afbeeldingen gezien van gebouwde paneeltjes met eenheden naast en boven elkaar om zo tot een opstelling te komen. Het is een methode. Maar of je daar heel veel mee gaat schuiven is te betwijfelen en vaak komen de wonderen pas boven water als je er een tijdje naar hebt kunnen staren, althans zo werkt het bij mij. Dan krijg je van die vragen als ik nu eens dit en dat ga doen, of toch nog weer anders...
Mijn toekomstige mengpaneel wordt niet een compleet uit Philips eenheden opgebouwd systeem. De reden is dat het ontwerp toen nog niet zover was dat er ook een uitgebreide monitor sectie in zit, of aan- en uitschakelbare onderdelen, of meerdere menglijnen en zo gaat het nog even door. Het was echt toen bedoeld als eenvoudige huis en tuin oplossing. Door toeval heb ik ook een catalogus (boekje is te dik voor het woord folder) met de professionele spullen van toen. Ook daar is uit op te maken dat de stand van de techniek nog niet zover was als nu en de mengversterker eenheden liepen daar niet ver op achter. Ook was de computer toen nog niet in beeld, laat staan betaalbaar en DAW, joh stop toch eens met dromen! Wat je tegenwoordig voor betrekkelijk weinig geld kunt kopen is vaak al veel verder in mogelijkheden. Dan maar die Philips eenheden weg doen? Ik zou dat niet doen!
Globaal vergelijk
Hier een vergelijk tussen een pro mengtafel die vandaag de dag in de winkel te koop is en de Philips eenheden, daarbij de aantekening dat tegenwoordig zaken anders worden gespecificeerd dan zeg 40 jaar terug. Bij een pro mengtafel moet gedacht worden aan systemen die € 1.000,= of meer kosten, dus echt het meer serieuzere spul.
| Meetgrootheid | pro mengtafel | Philips eenheden |
|---|---|---|
| Vervorming | <0,03% | <0,03%-<0,05% |
| Ruis | Gemiddeld <-90㏈ | Gemiddeld <-80㏈ |
| Hoogweergave -3㏈ punt | >100kHz (ook mic, niet zinvol) | >100kHz (waar dat zinvol is) |
| Intern niveau | Waarschijnlijk 0,775V = 0㏈u | 250mV = -10㏈u |
| Nominaal uitgangsniveau | +4㏈u | 0㏈u |
Zo door de oogharen heen kijkend scheelt dat echt niet zoveel. Op onderdelen soms (veel) minder ruis, maar ga je -80㏈ horen?
Philips heeft bij de hoogweergave heel goed gekeken naar de bron. De microfoon eenheid gaat niet verder dan 17kHz. Heel zinvol, ik heb nog niemand boven die 17kHz horen zingen en muziekinstrumenten draven ook niet zo ver door, geeft alleen maar een hoop moeilijk te verwijderen rommel. De platenspeler mag bij Philips doorgaan tot 30kHz, ook heel zinvol. Overigens bestaat zo'n aansluiting niet in de pro omgeving, daarvoor moet je een tussenoplossing zoeken. En verder varieert het bij Philips tussen de 75kHz en de 100kHz.
De vervorming is bij het pro mengpaneel beter, maar of je verschil gaat horen tussen <0,05% vervorming bij de Phillips en in de pro op onderdelen <0,0015% valt te betwijfelen. Hé, je schreef <0,03% bij de pro!,. Klopt, dat is de compressorwaarde en als je daar dus wat doorheen stuurt wordt dat niet in ene <0,0015%!
Het (lijn)niveau van pro spullen is standaard +4㏈u en gebalanceerd. Bij de Philips eenheden is dat -10㏈u en niet gebalanceerd. Dus daar zit een (oplosbaar) probleem die helaas (veel) geld kost. De Philips eenheden meer spanning laten ophoesten is nog te doen, gebalanceerd is wat anders. Nu kun je op de pro spullen ook niet gebalanceerde systemen aansluiten, dat is niet het punt, sterker nog, er wordt bij stil gestaan in de handleiding(en). Alleen we hebben te maken met mobiele telefonie, WiFi, Bluetooth en al die systemen veroorzaken een hoop stoorsignalen. Denk overigens niet dat dit een makkelijk op te lossen probleem is in de pro wereld, want dat is het niet. De schakelingen zijn er bepaald niet eenvoudiger op geworden, zeker niet als je nog eens het onderste uit de kan wil hebben met betrekking tot vervorming en ruis.
De nominale uitgang van de Philips paneeltjes is 250mV of anders geschreven -10㏈u. Het is dan goed om te weten dat er DAW-systemen zijn die daar een aparte instelling voor hebben, je kunt dan zo'n paneeltje rechtstreeks aansluiten op de analoog digitaal omzetter. Wel even letten op de impedanties, in de pro wereld zijn die niet al te hoog (ivm lange kabels). In het boekje Mengversterkers voor zelfbouw wordt met niet zo heel veel woorden het één en ander er over geschreven.
Lunchboxen
Goed, leuk uitstapje, het zal duidelijk zijn dat de Philips eenheden nog leuk mee kunnen doen en een waardevolle aanvulling kunnen zijn op de diverse DAW-systemen. Dat DAW staat overigens voor Digitaal Audio Workstation (da's op z'n Engels). Dus iedereen hup de computer in, voor sommigen helemaal het einde, maar anderen komen er langzaam op terug, zeker in de pro wereld. Die gaan een soort van hybride avontuur aan. 
Wat je dus nu ziet verschijnen zijn geen heel grote mengtafels (of hoe ze die formaat voetbalvelden ook mogen noemen), maar kleinere tafels met iets wat in de pro wereld een lunchbox
wordt genoemd. Dat zijn 19 inch dozen met plaats voor meestal 6 tot 10 eenheden. Modulair zoals bij de Philips mengeenheden, maar dan toegespitst op het pro niveau van nominaal +4㏈u. Veel artiesten kopen dus hun eigen lunchbox
en hoppen daarmee naar studio's waar ze het signaal via hun lunchbox
laten lopen en niet via dat voetbalveld in de regiekamer. De klant is immers koning...
Nu zijn die met eenheden gevulde lunchboxen
best wel prijzig. Dit kan afhankelijk van de inhoud oplopen tot ergens in de tienduizend euro,.. Ahum... ehh, dat wordt em dus niet! En toen kwamen bij mij die Philips eenheden in gedachten. Ik wil eenheden bouwen waar de industrie niet aan begint, waar op voorhand al te weinig interesse voor is en dus geen omzet genereert om daar heftig voor te gaan investeren. Wat ik wil gaan doen zijn eigen lunchboxen
maken met daarin van alles wat. Ja, en dan krijg je vraag: hoe gaat dat er uitzien?
Doldriest CAD verhaal
Het toeval wil dat ik bezig ben met het vertalen van een Engelstalige handleiding van een CAD programma naar het Nederlands. Om dat allemaal beter te begrijpen ben ik dus maar heftig gaan experimenteren. Als resultaat heb ik al de nodige bibliotheken gemaakt. Een bibliotheek is een bestandje met daarin onderdelen die je dan naar het werkveld op het scherm kunt brengen. Het CAD programma waar ik mee bezig ben is daarin open. Er zijn namelijk ook CAD programma's waar je of een speciaal programma moet gebruiken of die alleen gesloten code leveren. En als je iets wil gaat de kassa rinkelen, duidelijk niet mijn voorkeur, zeker niet als je doldrieste dingen wil gaan doen. En het programma dat ik u nu ga presenteren is er zo één. Eigenlijk veel te laat, maar ja, niet alles is volgtijdelijk beschikbaar en pakweg 20 jaar terug had ik wellicht gedacht dat ik het niet zou kunnen volbrengen. Nu heb ik mij een weekeindje kwaad gemaakt en is er een bibliotheek bijgekomen: met Philips mengversterker eenheden. NEE, het zijn geen schema's of printen, dat komt misschien nog een keer. Met behulp van het Philips boekje Mengversterkers voor zelfbouw en enkele foto's van de site van Eli heb ik de frontjes op het oog nagemaakt binnen de mogelijkheden van het CAD pakket. Ik denk dat ik daar heel aardig in ben geslaagd! Wat bouwers van deze reeks nu kunnen doen is op het beeldscherm eerst iedere combinatie met de Philips paneeltjes maken, net zolang totdat het zint. Ik heb als voorbeeld ook een schematische voorstelling opgenomen, beetje naar het idee van Eli's maatje Suretrak.
Tja, en als u dan aan de slag wilt kan dat... U heeft daarvoor een computer nodig, dat mag een Windows, een Apple, een Linux of een OS/2 computer zijn. De voorwaarde is dat er JAVA voor beschikbaar moet zijn. Als u de laatste versie van het CAD programma wilt gebruiken moet dat minimaal versie 9 zijn. Het is verstandig om OpenJDK te nemen omdat meneer Oracle nog wel eens van gedachten wil veranderen over het woord gratis
. Als u toch bezig bent, neem dan versie 11, dat heeft nog minimaal ondersteuning tot 2030. Waarom Java, tja, ik bezit vier OS versies die onderling niet met elkaar kunnen kletsen. Om gegevens mobiel te houden moet het gemaakt zijn in een systeem dat op alle vier de OS-systemen voorkomt. En dat is Java.
Effe praktisch...
Voor de besturingssystemen Windows, Apple en Linux kunt u Java via de link die links in dit venster staat downloaden. Tenminste als u op de computer nog geen JAVA geinstalleerd hebt staan. Dit kunt u in een 'opdracht scherm' en door de opdracht 'Java --version' controleren. Is de versie lager dan versie 9 dan moet u upgraden, is die hoger dan 9 dan hoeft u niets te doen. Het OS/2 systeem heeft zijn eigen kanalen en loopt helaas iets achter. Er zal met dat systeem ook met een iets oudere versie van het CAD programma moeten worden gewerkt.
Mocht u daar allemaal niet uitkomen dan kunt u gewoon FidoCadJ installeren en starten. Wil het programma niet starten en krijgt u nu allemaal rare foutmeldingen dan dient u JAVA alsnog te installeren.
Is FidoCADJ geïnstalleerd en start deze op dan dient u onder 'Bestand - Opties - Herstarten' de locatie van de bilbliotheken map in te geven. U hoeft hierna alleen nog maar het links in dit venster het Mengversterkers.fcl bestand te downloaden en in bilbliotheken map te plaatsen. Vervolgens het FidoCADJ programma opnieuw te herstarten en u kunt aan de slag!
Als u rechts geen bibliotheken ziet moet u even op de knop 'Libs' klikken. De bibliotheken met drie van die schijfjes als symbool zijn de ingebouwde bibliotheken. De bibliotheek met een diskette zijn eigen ingebrachte bibliotheken en dit is de bibliotheek 'Mengversterkers', kon geen meer toepasselijker naam vinden.
Klik de bibliotheek 'Mengversterkers' open. Er verschijnen nu drie sub mappen met de namen 'Blokschema', 'Modules' en 'Onderdelen'. Als u de bibliotheek 'Onderdelen' verplaatst of wist dan heeft u daarna niets meer. Met name de sub-map 'Modules' maakt hier gebruik van. De modules zelf zijn eigenlijk macro's die uit de sub-map 'Onderdelen' een onderdeel ophaalt, denk aan een schroefje, een fader, de frontplaat zelf etc. Het is handig om eerst met het raster te werken, dus klik op 'Klem aan raster'. Zet zoom op 200% of op 300%. Ga nu eens proberen of u een paar van die modules naast elkaar kunt krijgen. Als het niet bevalt gooit u het weg (programma afsluiten en opnieuw starten), het is een computer en niet al te ingewikkelde ontwerpen zijn zo weer te maken. Vooralsnog is die handleiding in het Engels, aan een Nederlandstalige versie wordt gewerkt, maar wanneer die klaar is weet ik niet, want daar ben ik ook mee bezig en momenteel heb ik ruzie met een paar programma's die niet doen wat ik wil.
Oh ja, als laatste, deze tekst en de CAD bibliotheek zijn gemaakt met een Raspberry Pi 400, dus een heel vette computer is echt geen noodzaak. Alleen door de chipgekte is het voorlopig niet te leveren.
Veel succes met het visueel samenstellen van uw eigen super mengversterker,.. of 'lunchbox'!
Joop Nijenhuis
Update:
In juni 2023 liet Joop mij weten dat de Nederlandstalige handleiding gereed is. De verwijzing om deze te kunnen downloaden heb ik links in dit venster toegevoegd.
Het bibliotheekbestand (library) met in de bibliotheek schematische voorstellingen van mengversterkerfrontjes, onderdelen van mengversterkerfrontjes en blokschemavoorstellingen vallen onder de Creative Commons Public License versie 2.5 of recenter. Meer informatie kunt u vinden in het tekstbestand in het bestand Mengversterkers.zip