Naar mijn mening zijn er in de jaren 1960 - 1980 op de Nederlandse markt van onderdelenpakketten maar twee spelers van belang geweest: Amroh en Philips. Van Amroh heb ik nauwelijks iets gebouwd en mijn kennismaking met deze producent bleef beperkt tot de paar reeds gebouwde (zelfbouw)versterkers die ik in mijn bezit had. Meer heb ik met het bouwen van de Philips mengversterker onderdelenpakketten.
Twee van de voornaamste kenmerken van dit programmaonderdeel waren de grote keuze in eenheden en de hoge kwaliteitsnormen waaraan elke eenheid voldeed. Oké toegegeven, eenheden met regelaars hadden één minpuntje en dat was de kwaliteit van de gebruikte schuifregelaars. Deze waren kampioen stofvanger en kraakten daardoor regelmatig. Jammer dat Philips die paar gulden extra die goede pots zouden opleveren niet wilde uitgeven. Dat neemt niet weg dat in de loop der jaren een indrukwekkende reeks van mengversterkers van heel eenvoudige tot imponerende installaties is ontstaan. Zelf heb ik in de jaren 1978 - 1979 een mengversterker gebouwd met ongeveer 15 verschillende mengversterker eenheden. Deze mengversterker was zo groot dat deze helemaal niet in de standaard behuizing die door Philips werd geleverd paste. Kennelijk heeft men zich daar bij Philips nooit gerealiseerd hoe succesvol deze serie zou gaan worden en vreemd genoeg is Philips, zover ik weet, ook later nooit overgegaan tot het uitbrengen van een uitbreidbare kast. Er bleef voor menig zelfbouwer niets over dan zelf een kast in elkaar te knutselen.
Het bouwen van deze mengversterkers had als grote voordeel dat als je de instructies opvolgde er bijna zeker van was een werkend resultaat te krijgen. Iets dat met ontwerpen uit maandbladen zoals de ETI, ELO, Hobbit of de Elektuur lang niet altijd het geval was. Alleen de Elex, het kleine broertje van de Elektuur, wist na de teloorgang van de Philips mengversterkers een reeks ontwerpen te brengen die bijna eenzelfde garantie boden. Men maakte hiertoe gebruik van een aantal gestandariseerde printplaten. Jammer was wel dat de Elex nooit een ontwerp heeft gepubliceerd dat net zo omvangrijk was als die van de Philips mengversterkereenheden. Misschien was het gewoon de tijd niet meer voor dergelijke projecten want ook de Elex was uiteindelijk geen lang leven beschoren.
Ouwe meuk
Ik denk dat veel mensen nog wel de Electronica Experimenteer (sic) dozen herinneren. Philips was hierin terecht een absolute koploper maar bracht nog veel meer lekkers uit. Ouder maar zeker niet onbekend
was de Pionier radioserie, de HF versterkerserie, een zeer omvangrijke serie communicatie ontvangers waarmee veel verschillende types konden worden gebouwd en de befaamde luidspreker serie. Tjonge als je dit nu zo eens beschouwd was Philips destijds volop actief op de hobbyisten markt! Ook op het gebied van educatie had Philips een solide positie met bijvoorbeeld de "Wij en de Electronica" publicaties en de "Service maandbladen". Alle ontwikkelingen werden in
een periodiek "Hobbyskoop" genaamd gepubliceerd. Aardig detail: dit blad was bij het eerste nummer in Juni 1972 nog bedoeld voor "Hobbyisten en radio-amateurs", in April 1980 betrof de doelgroep vlak voor het ter ziele gaan de "Electronica hobbyisten". Man man wat een spannende tijd, gelukkig zijn er nu nog een aantal enthousiastelingen op het Wilde Wijde Wep te vinden die aandacht aan deze onderdelenpakketten besteden. Overigens, de verwijzingen van enkelen waarmee ik (grafisch) materiaal heb uitgewisseld staan in het linker venster.
Toen ik mijn mengversterker bouwde heb ik op een typemachine hiervan een beschrijving met hierin een enkele foto gemaakt en nu ben ik blij dat ik deze altijd angstvallig in mijn bezit heb gehouden! Alle onderdelen van dit stukje huisvlijt zijn namelijk gesloopt, hergebruikt of verpatst en deze beschrijving is tezamen met een boekje dat ik heb samengesteld uit alle zelfbouwbeschrijvingen van de mengversterkereenheden die ik in mijn ontwerp heb gebruikt nog bijna het enige tastbare. Ik heb ook nog een paar originele boekjes liggen...
Voor wie het niet weet, het hart van een dergelijke mengversterker werd gevormd door de mengeenheid. Deze was in twee smaken verkrijgbaar die technisch identiek waren namelijk de NL 7309, deze bestond uit alleen de print, en de NL 7609. Deze laatste was uitgerust met een frame en indicatieplaat. Op de mengeenheid kon voor iedere signaalbron een voorversterker worden aangesloten. Later werd het mogelijk verschillende toonregeleenheden tussen de voorversterker en de mengeenheid te plaatsen hoewel het gebruikelijker was deze na de mengeenheid aan te sluiten. In het blad Hobbyskoop werden altijd nieuwe mengeenheden geintroduceerd en ook werden verschillende opstellingen uit de doeken gedaan. Het afsluitstuk van een mengversterker bestond steevast uit de NL7412, de stereo volgversterker inclusief volume en balansregeling. Naarmate de tijd vorderde werd het programma aangevuld met de NL3708 (Microfoon Voorrangseenheid), de NL3713 (dubbele Ruis en Dreunfilter), de Stereo Limitereenheid (NL3717) en de NL7416 (Panoramaregeling).
Voor het combineren van eenheden bestonden er legio mogelijkheden. In de handleidingen werden bij de afzondelijke eenheden steeds variaties en combinatie mogelijkheden met andere eenheden gegeven en dit ging zelfs zo ver dat bestaande consumenten electronica zoals de Philips Motional Feedback Boxen direct op de volgversterker (NL7412) kon worden aangesloten! Ook bracht Philips ter ondersteuning van de electronica onderdeelpakketten een groot aantal publicaties uit, wie van de zelfbouwers herinnert zich het boekje Mengversterkers voor zelfbouw niet? Toen ik na een jaartje knutselen mijn mengversterker af had werd bekend dat Philips ging stoppen met de electronica onderdelen pakketten. En dat terwijl in de laatste Hobbyskoop nog allerlei nieuwe ontwikkelingen op dit gebied werden gemeld! Gelukkig voor hen die de kast nog niet vol hadden bleek dat er hier en daar nog een onderdelenpakket te ritselen was maar ik weet bijna zeker dat het plezier er bij de meeste zelfbouwers wel af was.
30 Jaar later vind ik het reuze jammer niet in het bezit te zijn van een mega kelderbox waar ik het één en ander aan stuff in heb kunnen stallen. Je weet wel zo eentje die je nooit hoeft op te ruimen, want tja iedere keer bijna je nek over die troep breken gaat ook vervelen - en het wordt zo vol. Dat ook... Maar toch 'hebben is hebben', want stel dat je het lator nog eens kunt gebruiken! Het vreemde is namelijk dat zo lang die stuff onder handbereik ligt je het niet nodig hebt maar dat je, verdomd als het niet waar is, decennia later gegarandeerd spijt hebt die ouwe troep destijds te hebben weggegooid... tenminste ik wel.
Afijn, aangezien ik niet achter kan blijven bij al die gasten die hun luchtziektezakjes, toiletpapierrollen en navelpluis verzamelingen op het Wilde Wijde Wep hebben geplempt heb ik op deze webstek een overzicht van dat deel van mijn collectie dat betrekking heeft op het Philips Mengversterker programma opgesteld. Een deel hiervan is door mij zelf ingescand en een aantal schaamteloos bij elkaar gebedeld. Maar het overgrote deel is door ordinair jatwerk of onder bedreiging verkregen. Toegegeven het meeste is van die nostalgische ouwe troep waar menigeen nog niet dood bij aangetroffen zou willen worden... maar voor anderen is het meer.
Update
Sinds publicatie van dit *kuch* artikel is mijn webstek met een Philips zelfbouw thema uitgebreid. Omdat hierin mijn verzameling digitaal staat uitgestald is het overzicht dat hier stond verwijderd.
Maar het kan nog gekker... in 2016 worden kosten noch moeite gespaard en wordt nóg een nieuw thema opgetuigd, omdat Eli over gaat tot het, jawel!, revitaliseren van een paneeltje... man, man, man,..(t'zal iedereen wel benieuwen wat dáár nu weer van komt)